Op 30 december deden wij VDL een voorstel, vast te leggen in een convenant tussen VDL Groep/VDL Nedcar, het Rijk, Provincie Limburg, Gemeente Echt-Susteren en stichting De Groene Sporenwolf (DGS).
Nu de betrokken overheden weer terug zijn van het Kerstreces is het de hoogste tijd om vast te stellen of het nog mogelijk is om een minnelijke oplossing te bereiken. Donderdag dient ons beroep tegen de besluiten van de Provincie en het is dus ook aan de Provincie om als eerste verweerder haar verantwoordelijkheid te nemen in deze onderhandelingen.
De Tweede Kamer heeft in november 2020 unaniem voor de motie Graus c.s. gestemd, waarin de regering ‘wordt opgedragen om actief te helpen met een ‘integraal plan’ voor de doorontwikkeling van VDL Nedcar en het toekomstbestendig maken van het bedrijf. In de motie is er ook nadrukkelijk aandacht ‘voor de nationale mogelijkheden van (co)financiering’. Het kan dan bijvoorbeeld gaan om geld uit het Nationaal Groeifonds van 20 miljard euro, zo bleek vorige week in een debat in de Tweede Kamer. Uit dat fonds worden investeringen gestimuleerd die leiden tot duurzame economische groei.’
Toenmalig minister Wiebes heeft deze motie gehonoreerd met een toezegging van bijna 10 miljoen euro voor het aanpassen van de infrastructuur om het uitgebreide VDL Nedcar beter te ontsluiten naar de omliggende wegen. Totaal begroten het Rijk en de Provincie de aanpassing van de infrastructuur op een slordige 63 miljoen euro, wat in de uitvoering altijd nog veel hoger uitvalt. Met de voortdurende extreme prijsstijgingen van grondstoffen is het niet ondenkbaar dat de kosten oplopen richting 100 miljoen euro of meer belastinggeld.
Met deze investering wordt economische groei van VDL Nedcar gestimuleerd, maar het is geen investering in duurzaamheid en het is niet ‘integraal’. De investering draagt vooral bij aan de waarde van het Nedcar-complex. Het is niet de eerste keer dat het Rijk fors investeert in Nedcar. Zoals in 1992 toen Nedcar overeind gehouden werd met een ‘kapitaalinjectie’ van 2,1 miljard gulden van de Nederlandse Staat, Volvo en Mitsubishi.
Concreet heeft de Provincie de Gemeente Echt-Susteren 245.313 euro bovenwettelijke natuurcompensatie toegezegd. Verder draagt de Provincie 100.000 bij aan een ‘leefbaarheidsfonds’. De genoemde bijdrage van 450.000 voor een ‘dubbelzijdig’ fietspad gaat hopelijk om een ‘enkelzijdig tweerichtings’ fietspad, zodat de schoolgaande jeugd niet twee keer extra moet oversteken over de dan veel drukkere N276, iets wat al met de investering in de infrastructuur meegenomen had moeten worden om de negatieve impact van de ingreep op de verkeersveiligheid te beperken, een sigaar uit eigen doos dus. Tot slot wordt er nog een bedrag van 300.000 ‘nog openstaande verplichting … voor de Yard’ vermeld, ook geen compensatie dus. Ten opzichte van de investering van 63 miljoen euro in de infrastructuur voor Nedcar besteedt de Provincie nog geen 0,4 procent in extra natuurcompensatie voor Nieuwstadt. 63 miljoen voor economie tegenover nog 2,5 ton voor extra natuur. Het is beschamend om zo’n investering ‘duurzaam’ en ‘integraal’ te noemen! Het is een totale onbalans, een win-loose tussen de economie van VDL Nedcar en de natuur en leefbaarheid in en rondom Nieuwstadt.
Met de uitbreiding van VDL Nedcar en aangrenzende projecten, zoals van de Katoen Natie, ontstaat in het Smalste Stukje Nederland een vrijwel aaneengesloten industriegebied van Sittard-Noord, via VDL Nedcar, naar Holtum-Noord. In de lijn Millen-Nieuwstadt-Holtum-België, neemt deze industrie meer dan 60% van de schaarse ruimte in.
Het Sterrebos maakt deel uit van het landgoed Wolfrath en zijn in het zelfde Geleenbeekdal landschappelijk en historisch verbonden met Nieuwstadt. Het Sterrebos is georiënteerd op de kerk van Nieuwstadt. Als de middenlaan in het Sterrebos op de kaart wordt doorgetrokken kan deze worden gesitueerd tussen de oostgevel van de noordelijke vleugel van het kasteel (mogelijk vanaf de hal) enerzijds en de Sint-Janskerk van Nieuwstadt anderzijds. Die zichtlijn is een factor in de interne waardering van het gebied in het in opdracht van Anteagroep opgestelde rapport van 2020 en wordt door de kap van het Sterrebos en de uitbreiding van VDL Nedcar totaal van de kaart weggeveegd en aan het natuurpanorama onttrokken.
De Groene Sporenwolf ontleent haar naam aan de naam van het kasteel en landgoed “Wolf-rath”. Volgens een legende is de naam ontstaan omdat in het gebied wolven leefden die werden verdreven in de 9de eeuw door o.a. koning Swentibold. Nieuwstadt maakte ook deel uit van zijn koninkrijk en heeft dus verregaande historische banden met het Wolfrath. Stichting De Groene Sporenwolf ziet dit gebied dus terecht als haar eigen cultuurlandschap dat nu in ernstige mate wordt bedreigd door de expansieve plannen van VDL. Zij onderstrepen het natuur- en cultuurhistorisch belang van het gebied.
De uitbreiding van VDL Nedcar is het tweede grote project van het provinciale bestemmingsplan “Operatie Bottleneck”. Het eerste project was de aanleg van de N297, die Nieuwstadt naar het zuiden afsneedt van haar historische verbindingen met Millen en het Limbrichterbos. De wandelroutes van het Pieterpad en de Camino die vroeger door Nieuwstadt liepen, werden noodgedwongen omgelegd om Nieuwstadt heen. Ecologische verbindingen werden doorsneden en Nieuwstadt kreeg een enorme geluidsoverlast van het vrachtverkeer op de N297 te verduren, dat steeds verder toeneemt door de uitbreiding logistiek en industrie, waaronder VDL Nedcar. De Provincie heeft altijd beloofd dat Nieuwstadt geen geluidsoverlast zou krijgen van de N297, maar heeft die belofte nooit ingelost.
Voor al die projecten zijn wettelijke compensaties geleverd, maar die staan in geen verhouding tot de impact die de projecten samen hebben op de natuur en leefbaarheid in en rondom Nieuwstadt. Nu de Provincie verlangt dat de inwoners van Nieuwstadt accepteren dat hun dorp steeds verder raakt ingeklemd tussen de enorme industrieterreinen in dit smalste stukje van Nederland, verlangen de inwoners van Nieuwstadt dat de Provincie hun in bescherming neemt en nieuwe goudgroene natuur teruggeeft in verhouding met de geleden verliezen.
De uitbreiding stelt VDL Nedcar in staat om elektrische auto’s te gaan produceren voor het Amerikaanse Rivian. “De filosofie van Rivian heeft een nadrukkelijke focus op duurzaamheid, inclusie en maatschappelijke betrokkenheid”, zo lezen wij in de media. De kap van het Sterrebos en de lanenstructuur langs de Rijksweg N276 zal het voor de ‘groene’ CEO Robert “RJ” Scaringe niet gemakkelijk maken om voor VDL Nedcar te kiezen als Europese productielocatie. Een Green Deal met de omwonenden voor meer robuuste natuurcompensatie zal hem daarom als muziek in de oren klinken. Het kan het verschil maken in de strijd tussen het Nederland, het Verenigd Koninkrijk en Tsjechië om de Europese productielocatie binnen te halen. Het voortbestaan van VDL Nedcar en de werkgelegenheid van 4.200 werknemers hangt ervan af. In plaats van tegenover elkaar te staan voor de Raad van State komende donderdag, stellen wij voor om een Green Deal te sluiten en daarmee een win-win-win te bereiken tussen werkgelegenheid, natuur en leefbaarheid.
Van de Provincie en het Rijk verlangen wij daarvoor de volgende maatregelen:
1.1 Geluidswal langs de N297
Tijdens de procedure over de aanleg van de N297 heeft de Provincie de inwoners van Nieuwstadt beloofd dat de dorpskern geen geluidshinder zou ondervinden van de N297. Die belofte is niet waargemaakt, de inwoners van Nieuwstadt ondervinden enorm veel geluidsoverlast door het verkeer op de N297 en dat gaat met de uitbreiding van VDL Nedcar alleen nog maar toenemen. Het zou de Provincie dus netjes staan om haar belofte eens in te lossen. Niet als onderhandeling met een toezegging onder voorbehoud, maar met een concreet plan. En niet met een aarden wal op het alleen deel waar de Gemeente al een ecologische verbindingszone gaat aanleggen, maar met een transparant geluidsscherm direct langs de N297 aansluitend op het geluidsscherm op het viaduct over de Vloedgraaf tot aan de Nusterweg tussen Nieuwstadt en Sittard-Noord (verder naar het westen ligt de N297 verdiept). Dit is het traject waarvan de Provincie met het eerste voorstel van VDL Groep/VDL Nedcar d.d. 20 december 2021 al de realisatie heeft toegezegd onder het voorbehoud dat wij het beroep intrekken. Dit geluidsscherm verwachten wij dat de Provincie zonder voorbehoud toezegt te realiseren om haar oude belofte in te lossen:
2.1 Wettelijke natuurcompensatie
Van de wettelijke natuurcompensatie van 10 hectare is vooralsnog alleen 5 à 6 hectare aan Susteren is toegekend, Nieuwstadt staat nog met lege handen:
Die hectaren komen Nieuwstadt toe. De wettelijke natuurcompensatie is bovendien bedoeld om de goudgroene natuur in de buurt van het te kappen Sterrebos te versterken. De enige juiste plaats voor de wettelijke natuurcompensatie voor Nieuwstadt is versterking van het goudgroene bos ’t Hout door aankoop en transformatie naar goudgroene natuur van 10 ha agrarische percelen in het Landschapspark Swentibold (LPS) tussen Nieuwstadt en VDL Nedcar:
2.2 Toegezegde bovenwettelijke natuurcompensatie van 2 ton
De Provincie heeft 2 ton toegezegd voor de ‘landelijke inpassing VDL Nedcar’, het ‘ambitiebosje’ nummer 15 in de bovenstaande kaart. VDL Nedcar heeft 4 à 5 hectare voorgesteld voor de gebieden A en B in hun onderstaande kaart. Deel A meet al 4 á 5 hectare:
maar met de 2 ton van de Provincie kan ook deel B worden gerealiseerd (kaart uit voorstel van VDL Nedcar):
2-3 Extra bovenwettelijke natuurcompensatie
Tot zover niets nieuws onder de zon. Het geluidsscherm is het inlossen van een oude belofte. De wettelijke natuurcompensatie van 10 ha en de 2 ha bovenwettelijke natuurcompensatie zijn al toegezegd. De overzichtskaart compenserende maatregelen van de Provincie laat duidelijk zien wat het vertrekpunt is. Nummer 5 is al geannuleerd door de Gemeente Echt-Susteren en komt niet meer voor op de laatste versie van haar Projectenkaart LPS. De 5 à 6 hectare van nummer 4 betreft wettelijke natuurcompensatie die aan Nieuwstadt is toegewezen en daar dus ook moet worden gerealiseerd, als gezegd in het LPS. Nummer 6 betreft de 2 ha bovenwettelijke natuurcompensatie voor de ‘landelijke inpassing VDL Nedcar, het ‘ambitiebosje’.
Maar 2 ton bovenwettelijke natuurcompensatie staat natuurlijk in geen verhouding tot de 63 miljoen die de Provincie en het Rijk hebben besloten te investeren in de infrastructuur voor Nedcar en het leed dat Nieuwstadt is aangedaan door de opeenstapeling van projecten uit het verleden. Wat nodig is, is ontwikkeling van de gebieden, die in de bovenstaande kaart staan aangeduid als bronsgroen en zilvergroen naar goudgroen. Dat is ook geheel in lijn met zowel de landelijke, provinciale als gemeentelijke ambities en plannen:
Samengevat gaat het ons om het realiseren van de volgende nieuwe goudgroene natuur en de ontwikkeling van de brede beekdalen om daarmee robuuste ecologische verbindingen te realiseren:
- Versterking van ’t Hout naar het zuiden tussen Nieuwstadt en Nedcar in het LPS
- Selfkant (DE)-Limbrichterbos-Guttecoven-Graetheid-Obbicht-Grensmaas tussen Nieuwstadt en Sittard-Noord
- Schinveld-Mook tussen Nieuwstadt en de Selfkant (DE)
Het gaat dan om totaal nog 52 hectaren tot goudgroene natuur te transformeren agrarische percelen, waar nu vooral voederbieten en -mais wordt geproduceerd voor de veeteelt:
- Eis (nog) 13 + 11 + 4 = 28 ha
- LPS (West)
- Tussen ’t Hout en Nieuwstadt:
- 23 ha
- – 10 ha wettelijke natuurcompensatie voor Nieuwstadt
- – 2 ha reeds door provincie toegezegde bovenwettelijke natuurcompensatie
- = 11 ha
- Tussen ’t Hout en het Sterrebos: 13 ha
- Tussen ’t Hout en Nieuwstadt:
- Zuid: 4 ha
- LPS (West)
- Wens 10 + 14 = 24 ha (Oost), met een veilig voetpad naast de Platanen langs de Haverterweg tussen de Randerborgweg en de grens met Duitsland (Platanen laten staan!).
- Gebied tussen Randenborgweg, Christinaweg en Millenerweg is al gemeentelijk project.
- Gebied tussen Altaarweideweg en Rode Beek/grens is al project ‘Klimaatbestendige herinrichting Vloedgraaf, Rode Beek en Geleenbeek’ van het Waterschap.
In haar laatste aanbod heeft VDL Groep/VDL Nedcar aangegeven daar al 8,5 ha van voor haar rekening te nemen. Resteert nog minimaal 28 – 8,5 ha = 19,5 ha oftewel 1,95 miljoen euro en optimaal 52 – 8,5 = 43,5 ha oftewel 4,35 miljoen.
Deze gebieden liggen naast de reeds door de gemeente Echt-Susteren rondom Nieuwstadt geprojecteerde recreatieve routes. Het optimale scenario versterkt zowel de natuurwaarden als de recreatieve waarde van de hele regio en genereert daarmee tevens economische waarde voor het toerisme. In dit optimale scenario gaat het nog steeds om een relatief bescheiden investering van nog geen 7 procent van de investering in de infrastructuur rond Nedcar. Daarmee verdient die investering wel de predicaten ‘duurzaam’ en ‘integraal’.
- Oprichting van een Groenfonds – op te richten bij stichting, onder gezamenlijk bestuur van de Provincie Limburg, de Gemeente Echt-Susteren, het Waterschap en een vertegenwoordiging met vetorecht van de Dorpsraad Nieuwstadt, bestaande uit DGS en de Gezamenlijke Buurtverenigingen – dat de gelden beheert voor de vergroening van de genoemde gebieden binnen een termijn van vijf jaar. Dit fonds wordt op basis van een op te stellen raming en verdeelsleutel gevoed door bijdragen van de VDL Groep/VDL Nedcar en de betrokken overheden, die zich daartoe met een door alle partijen overeen te komen convenant moeten verplichten. Hierbij kan de VDL Groep uiteraard een voorschotregeling en verdeelsleutel met de betrokken overheden overeenkomen.
- Een aanwijzing op alle agrarische percelen rond Nieuwstadt zodat die bij vrijwillige verkoop eerst wordt aangeboden aan de Groenfonds-stichting die het dan alleen mag transformeren naar goudgroene natuur en daarvoor door de VDL Groep/VDL Nedcar en de betrokken overheden wordt voorzien van voldoende budgetten.
- Als het even mogelijk is zo weinig mogelijk kap maar verplanting (met een bijvoorbeeld een tele-kraan) van zoveel mogelijk bomen uit het Sterrebos naar de naastgelegen percelen die al bestemd zijn voor de natuurcompensatie. Ook de bomen die nu de prachtige lanenstructuur vormen langs de Rijksweg N276 lenen zich bij uitstek voor verplanting, aangezien ze verder uit elkaar staan. Verplanting van die bomen naar de nieuw aan te leggen randweg zou de lanenstructuur redden en gelijk en direct zorgen voor een robuustere landelijke inpassing van VDL Nedcar, waar we anders 50 jaar op moeten wachten. Het verplaatsen van 100 bomen kost zo’n 5 ton, peanuts voor de goodwill die zo’n actie bij de huidige inwoners van Nieuwstadt oplevert.
Zo leveren VDL, de Provincie en het Rijk de taart onder de reeds door VDL Groep/VDL Nedcar aangeboden kersen, de voetgangersbrug over de N297 die de Limbrichterweg weer verbindt met het Limbrichterbos en een (nader te bepalen) informatiecentrum in Nieuwstadt.
